Thema: Maatschappij
Ook de maatschappij is een systeem. Je kunt er allerlei patronen in zien, die zich niks aantrekken van de waan van de dag.
Illustraties door Jan Rothuizen
Lees een fragment:
Richard Shweder – Culture is a collective delusion to help people coexist
In de cockpit van een vliegtuig zitten twee mensen. Tot dertig jaar geleden zaten er soms drie, vooral in de Boeing 747. Naast de piloot en de copiloot, een boordwerktuigkundige. Dat de derde man uit de cockpit ge-engineerd werd, was een kwestie van efficiency. Maar er was ook nog een andere reden, die vooral op de radar stond van Aziatische luchtvaartmaatschappijen zoals Japan Airlines en Korea Air. Uit onderzoek naar verschillende crashes en bijna-ongelukken was gebleken dat de aanwezigheid van een derde man in de cockpit het moeilijker maakte voor de copiloot om de piloot tegen te spreken. Het corrigeren van je meerdere in Japan en Korea ligt al moeilijk, maar met een derde erbij loopt de piloot nog meer risico op gezichtsverlies. Met als gevolg dat de copiloot hem niet durft tegen te spreken.
De Japanse cultuur is in mijn ogen buitengewoon indrukwekkend. Japanners zijn meesters op heel veel vlakken. Japan is een economisch power house. De verfijning van allerlei vormen van vakmanschap, techniek, kunst en keuken, is ongekend. Japan is misschien wel het meest sophisticated land in de wereld. Tot mijn schaamte moet ik bekennen dat ik er nooit geweest ben.
Volgens de antropoloog Richard Shweder zijn culturen vaak sterk in één of twee menselijke waardes, en minder in andere, maar iedere cultuur is op zijn eigen manier heel erg succesvol. Als dat niet zo zou zijn, zou hij helemaal niet bestaan. Kennelijk doet de Japanse cultuur iets goed, ondanks dat die heel strenge regels rond ‘loss of face’ soms tot ellende kunnen leiden. Maar wat is de functie van een cultuur? Shweder stelt dat een cultuur helpt om mensen met elkaar te laten samenleven. John Haidt promoveerde ooit bij Shweder en is inmiddels misschien wel bekender dan zijn promotor. De metafoor die hij voor culturen gebruikt, is die van de smaakpalet. Alle mensen hebben dezelfde smaakpapillen, ingedeeld in zoet, zuur, zout, bitter en umami, maar iedere cultuur maakt hier een unieke mix van in een lokale keuken. Haidt probeerde de palet van culturele waardes vast te stellen, en kwam tot de volgende zes:
- Zorg: hoe snel beschouw je iemand als kwetsbaar?
- Eerlijkheid: op wat voor manier vul je eerlijkheid in? Als het gaat het over uitkomsten of over het proces?
- Loyaliteit: hoe belangrijk vind je trouw aan een groep?
- Autoriteit: in hoeverre vind je dat hiërarchie nodig is om een stabiele maatschappij te krijgen?
- Heiligheid: heb je een sterk concept van lichamelijke of geestelijke zuiverheid en een sterk idee wat je dan dus moet vermijden?
- Vrijheid: hoe sterk is je gevoel dat er veel vormen van onderdrukking zijn?
In marketing, worden groepen consumenten ook wel onderscheiden met zogenaamde snake plots. Dat zou je hier ook kunnen doen.
Japanners scoren dus bijvoorbeeld heel hoog op autoriteit, en Nederlanders laag. En ook subculturen in de Verenigde Staten kun je goed op deze manier uit elkaar peuteren. Progressief links focust vaak sterk op de kwetsbaarheid van bepaalde groepen, terwijl conservatief rechts dit minder belangrijk vindt. Rechts hecht meer aan een bepaalde hiërarchie, en ook aan religie, terwijl links dat niet doet. Beide subculturen leggen eerlijkheid heel anders uit. Rechts kijkt meer naar fair process, terwijl links ongelijke uitkomsten unfair vindt. In de VS zijn de subculturen steeds verder uit elkaar gegroeid, en daarmee een beetje karikaturaal geworden. Aan de ene kant staat de kwetsbare they met een jurk aan, en aan de andere kant de redneck met een pick-up en zes Trump-vlaggen.
En die waarden projecteren ze ook op de dingen om zich heen. Net als wij. Wendela kijkt bijvoorbeeld als ze mensen met hun hond ziet lopen, of de hond het baasje uitlaat, of andersom. Honden die hun baas uitlaten, vindt ze leuker. Daarmee verraadt ze wel, dat ze aan de meer liberale kant van het politieke spectrum staat. Jon Haidt toonde aan, dat conservatieven graag gehoorzame honden hebben, en progressieven liever eigenwijze honden.
Zowel Haidt als Shweder benadrukken dat veel verschillende culturen bestaansrecht hebben, en ook dat je er niet zomaar een waarde uit kunt pikken en kunt veranderen. Het zijn combinaties van waardes die als geheel werken, en daarom overleven.
Dit lees je in het boek over maatschappij:
Maatschappij
- Matt Ridley – Niemand hoeft te begrijpen hoe een groter systeem werkt om het te kunnen laten functioneren
- Richard Shweder – Culture is a collective delusion to help people coexist
- Stephanie Coontz – Bedrijven maken ons nostalgisch over een tijd die nooit bestaan heeft
- James Scott – Een complexere samenleving, betekent vaak meer uitbuiting
- De Jubileumwet – Je moet af en toe op de resetknop drukken om te voorkomen dat de armen armer worden, en de rijken rijker
- Max Weber – Kapitalisme en protestantisme zijn zelfgekozen familie
- Gustave le Bon – Je kunt het gedrag van de massa niet begrijpen door naar de individuen te kijken
- Hannah Arendt – The greatest evil in the world, is the evil committed by nobodies
- Ray Kurzweil – De singularity gaat tot onsterfelijkheid leiden
- David Graeber – Geld is een maat van schuld
- Wim – Als één hond naar niets blaft, krijgt hij antwoord van duizend honden die naar iets blaffen
- James Flynn – Het gemiddelde IQ is niet stabiel over tijd
- Robert Merton – Onjuiste verwachtingen kunnen leiden tot gedrag waardoor ze toch uitkomen
